Muaz bin Cebel

Muaz bin Cebel (d. 605, Medine - 640, Remle), Sahabi ve fıkıh bilgini. Ayrıca Hz. Muhammed'in vahiy kâtiblerinden birisidir.Adı 'Muaz bin Cebel bin Amr bin Evs bin Âbid bin Adiy bin Ka’b el-Ensârî' olup Medine'nin Hazrec ailesindendir. 18 yaşındayken İkinci Akabe Biatı'nda müslüman olmuştur. Hicret zamanında evini Abdullah bin Mesud ve Cafer-i Tayyar ile paylaşmıştır. Bedir, Uhud, Hendek, Beni Kureyza muharebelerine ve Hayber fethine katılmıştı. Mekke’nin fethinde de bulundu ve bundan sonra yapılan Huneyn Muharebesi sırasında peygamber tarafından Mekke'ye vekil yönetici olarak atandı ve halka Kur’an öğretmesini, dini esasları anlatmasını emretti. Bu vazifesini yapıp Medine’ye döndükten sonra da Kur’an ve din bilgilerini öğretmeye devam etti. Ardından Yemen valisi oldu. Bu ülkeye gidişinde bizzat peygamber tarafından uğurlandı. Bu uğurlama sırasında aralarında geçen diyalog fıkıh biliminde içtihat kavramının ilk defa anıldığı diyalog olmasının yanında İslam bilginlerinin sorun çözmede nasıl bir yol izleyeceklerini göstermesi açısından önemlidir:Muaz bin Cebel, Yemen’e gitmek üzere yola çıkınca Peygamberimiz yanında bir miktar yürüdü ve vedalaşırken:

- Yâ Muaz, sen belki bu seneden sonra beni bir daha göremezsin. Belki dönüşünde burada benim mescidime ve kabrime ziyârete gelirsin” buyurdu.

Bunu işiten Muaz bin Cebel hüzünle gözyaşı dökmeye başlayınca, Peygamberimiz:

- Ağlama, Yâ Muaz! Bana yakın olanlar (tam bağlı olanlar), nerede olursa olsunlar Allah’a hakkıyla kulluk edenlerdir.” buyurdu.

Ve sonra da şöyle sordu:

- Sana bir dava getirilip insanlar arasında hüküm verirken ne ile hüküm vereceksin?

Muaz bin Cebel:

- Allah’ın kitabı (Kur’ân) ile hüküm veririm” dedi.

- Ya O’nda açıkça bulamazsan?” buyurunca:

- Peygamberin sünneti ile hüküm ederim dedi.

- Ya onda da açıkça bulamazsan” buyurunca,

- İctihad ederek, anladığımla hükmederim dedi.

Muaz bin Cebel, uzun zaman Yemen valiliğinde bulundu. Peygamberin vefat haberini burada aldı. Daha sonra Mekke'ye dönerek ilk halife Ebu Bekir'in şura meclisinde görev aldı. Bu sırada Suriye'deki savaşlara ve tebliğ faaliyetlerine katıldı. Filistin taraflarında zekat memuru ve Kur'an eğitmeni olarak görev yaparken Kudüs ile Remle şehirleri arasında veba hastalığından 38 yaşında vefat etti.Muaz bin Cebel, İslam fıkıh tarihinde hakkında açıkça hüküm bulunmayan konularda rey ile hükmetmeyi ilk defa kullanan ve ileride kurulacak Irak Ekolü'nün yolunu açan sahabidir.