Ebu Hanife

Ebu Hanife (699/h.80 - 767/h.150) , İslam dininin dört mezhebinden birisi olanHanefi mezhebinin kurucusu ve Sünni fıkhının en büyük üstâdı olan Fars kökenli fıkıh ve hadis bilgini. Asıl adı 'Numan bin Sabit' olup sevenlerince ismi 'İmam-ı Azam' unvanıyla birlikte anılır.bu hanife kendisini en büyük imam (imam-ı azam), müctehid, müceddit olarak niteleyen yüceltici sıfatlar yanında, din yıkıcısı, en büyük fitne ve deccal olarak tanımlayan karşıt nitelendirmelerin de hedefidir.Ebu Hanife rey ehli olarak bilinir, hadisleri sadece senet ve rivayet açısından değil, anlam açısından da kritiğe tabi tutar. Mana açısından Muhammed'e atfedilemiyeceğine inandığı hadisleri kabul etmez ve bu hadislere aykırı fetvalar vermekten çekinmez. Bu şekilde 200 kadar hadise aykırı fetvası bilinir ve bu yüzden hadisleri dinde "mutlak nass" gören hadisçiler tarafından şiddetle tenkit edilir.Ebu Hanife, kendi zamanında 'Dehriyyun' denilen Cebriyye, İbni Sebeciler, Mürcie gibi dini fırkalarla mücadele etmiştir.Ebu Hanife, fıkıh meselelerinin çözümünde belli bir usul belirleyen ve bunu sistemleştiren ilk İslam bilginidir. Nitekim onun kurmuş olduğu bu sistem fıkıh tarihindeki ilk mezhebindoğuşuna ve kendisinin de ilk mezhep imamı olarak anılmasına yol açmıştır.Ebu Hanife, fıkhı kollara ayırıp her branşın bilgilerini ayrı ayrı toplamış, usuller koymuş, 'Feraiz' ve 'Şurut' (şerait) kitaplarını yazmıştır. Ayrıca sahabenin peygamberden naklen bildirdiği iman, itikad bilgilerini de toplayıp yüzlerce talebesine bildirdi.Ebu Hanife, İslamiyet’i iman, amel ve ahlak esasları olarak tedvin etmiş, sorulara cevaplar vermiş, önce inançta birlik ve beraberliği sağlamış; ibadetlerde, günlük işlerde fıkhının esaslarını ve şeklini tespit etmiştir. Kendisine ikinci hicrî asrın müceddidi ünvanı verilmiştir.Ebu Hanife'nin ictihâd ve çalışmalarıyla tedvin ettiği fıkıh (islam hukuku) bilgileri ile oluşturduğu yola “Hanefî Mezhebi” denildi.Ebu Hanife, Emevi ve Abbasi devletleri zamanında yaşamıştır. Ömrünün elli iki yılı Emevi, son on sekiz yılı da Abbasi devleti zamanına denk gelir. O, Emeviler'in Arap milliyetçiliği esaslı yönetim şekline karşı çıkmış, Ehl-i Beyt ve sahabilere karşı zalimane davranışlarına karşı etkin olarak mücadele vermiştir. Emevi devletinin yıkılması için Abbasiler'e destek verse de bu hanedanın da Emeviler'in yönetim anlayışıyla aynı yolu izlemesi üzerine desteğini geri çekmiştir. Nitekim ölümü de bir Abbasi halifesinin eliyle olmuştur.Ebu Hanife'nin doğumu, yetişmesi ve bir bilgin olarak parlaması devirlerinin tümü Emevi hanedanı zamanına denk gelir. Bu devirdeki Zeyd bin Ali'nin Hişam bin Abdülmelik'e başkaldırısını hem fikirleriyle hem de maddi olarak desteklemiştir. Bu başkaldırıyı Bedir Muharebesi'ne benzetmiş, Zeyd bin Ali'ye biat etmiş ve on bin dirhem nakdi yardım göndermiştir.Ebu Hanife, bütün zorlamalara rağmen Emevi ve Abbasi saltanat sahiplerine boyun eğmemiş, yönetim anlayışını onaylamadığı Abbasi Devleti'nin ikinci halifesi Ebu Cafer MansurEbu Hanife'yi Bağdat'ta hapsettirip işkence ettirmiş ve zehirleterek öldürtmüştür. Mezhebi, İslam dünyasının büyük bir kısmına yayıldı. Selçuklu sultanı Melikşah’ın vezirlerindenEbu Sa’d-i Harezmi, Ebu Hanife'nin kabri üzerine mükemmel bir türbe ve çevresine bir medrese yaptırdı.